آموزش و فروش فایلهای آموزشی سایتی مختص دانش آموزان، دانشجویان، مدرسین و محققین گرامی
فرضيه چيست؟
قبل از وارد شدن به مبحث فرضيه و فرضيه سازي لازم است مفاهيم و متغيير ها در روش تحقيق تعريف شوند.
تعريف مفاهيم و متغيرها
مفهوم و متغير دو عنصر هستند که در اغلب تحقيقات حضوري تام و تمام دارند. در تحقيق به روش علمي يکي از حساسترين اقدامات تعريف صحيح و مناسب از اين دو عنصر مي باشد. اهميت کار در اين مرحله به صورتي است که لازم است با توجه به ويژگي هاي تحقيق به روش علمي دو گونه تعريف بدست مي دهيم. تعريف شرحي و تعريف علمي و اين دو تعريف را در مورد هر دو عنصر بايد ارائه کرد.
تفاوت بين مفهوم و متغير در يک تحقيق شايد بسيار ظريف باشد. منظور از مفهوم آن عنصري از تحقيق است که محقق قصد اندازه گيري آن را ندارد ليکن بايد براي سايرين به طور مشخص آنرا تعريف نمايد تا ديگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه يا مفهوم درک نمايند و متغير آن عنصري است در تحقيق که محقق دقيقا قصد اندازه گيري آنرا دارد و ضروري است ديگران درک مشخصي از آن بر اساس تعريفي که محقق ارائه مي کند داشته باشند. از همين جهت است که هم در تعريف مفاهيم و هم در تعريف متغيرها به دو گونه از تعريف روبرو هستيم. تعاريف شرحي عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب هاي مرجع و کتب درسي و… اقتباس مي شود و تنها عنصر مورد نظر را تعريف نظري يا تئوري مي نمايد. به عبارت ديگر تعريف يک مفهوم بوسيله مفاهيم ديگر که معمولا از مطالعات و نظريه هاي موجود نشات مي گيرد و با بياني علمي ارائه مي شود.بديهي است در هنگام تعريف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتي اجتناب ناپذير است. اما در تعاريف عملي که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از اين عنصر در اين تحقيق خاص مد نظر دارد بيان مي کند. به بيان ديگر محقق به مشخص ساختن و تعريف نمودن آن متغير و تعين کردن عمليات و معيارهاي تجربي که براي اندازه گيري و سنجش آن لازم است مي پردازد.
تعريف متغير : متغير مشخصه يک عنصر پديده موجود زنده و يا هر چيزي است که قابليت تغيير داشته و مي تواند مقادير مختلفي را بپذيرد. به عبارت ديگر متغيير صفتي است قابل اندازه گيري که از شخصي به شخص ديگر قابل تغيير است.
آنچه اهميت دارد آنکه بايد دقت شود در هر تحقيق ما متغيرهاي خاص خواهيم داشت و اينگونه نخواهد بود که همه آنچه در يک مطالعه بعنوان متغير حضور دارند براي تحقيق نامطلوب است. از سوي ديگر نوع متغير عليرغم مشابه بودن عنوان از يک مطالعه به مطالعه ديگر ممکن است متفاوت باشد.
متغير را براساس عوامل مختلف به گونه هاي متفاوتي تقسيم بندي مي نمايد:
چنانچه اهداف تحقيق مد نظر قرار گيرند ۲ گونه متغير خواهيم داشت:
متغير مستقل: آن متغيري است که محقق تاثير آن را بر ساير متغيرها مورد سنجش قرار مي دهد.
متغير وابسته: آن متغيري است که متغير مستقل بر روي آن اثر مي کنند.
متغير مداخله گر(واسطه): آن متغييري است که بر روي رابطه علت معلولي بين دو يا چند متغير تاثير مي گذارد و باعث قوي يا ضعيف شدن رابطه بين متغيرها از حد واقعي آنها مي شود.
اما شکل ديگر بر اساس خصوصيات متغير تقسيم بندي صورت بگيرد:
• متغير کمي: و آن متغيري است که با عدد نمايش داده مي شود. بديهي است اين متغير همچون تقسيم بندي معمول در اعداد به دو دسته متغير گسسته و پيوسته تقسيم خواهد شد که متغير پيوسته مقادير کسري را هم مي پذيرد ولي گسسته اين امکان را ندارد.
• متغير کيفي: اين متغيري است که کيفيت صفات با آن معرفي مي شود.
• متغير مرکب: متغيري را که از ترکيب دو يا چند متغير به وجود مي آيد مي نامند.
در همين جاست که تعريف متغير آنهم به شکل عملي يا کاربردي ضرورت پيدا مي کند. تعريف عملي بايد بر اساس ملاکهايي صورت بگيرد که مهمترين آنها عبارتند از:
قابليت انجام داشته باشند
دقيق و مشخص باشند
قابليت اندازه گيري داشته باشند
تعريف فرضيه
تحقيق به روش علمي حول محور يک مسئله يا مشکل صورت مي گيرد.قدرت تصور و حدس ذهني انسان بعنوان يک محقق به او امکان مي دهد تا در مورد موضوعات مختلف بيانديشد،حدس بزند، تصوير ذهني ايجاد کند و راه حل هاي مختلف پيشنهاد کند.يک محقق از همين روش براي طرح يک يا چند فرضيه براي نتيجه تحقيق استفاده مي کند. بنابراين مي توان فرضيه تحقيق را يک حدس علمي يا پيش داوري دانست که بوسيله ي جمع آوري حقايقي که منجر به قبولي يا رد آن فرضيه شده٬ مورد آزمايش نيز قرار مي گيرد.
به عبارت ديگر فرضيه راه حل پيشنهادي محقق براي حل مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق است.
گاهي اوقات از يک فرمول براي بيان فرضيه استفاده مي شود، بدين شکل که:” اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد” . اين تعبير ساده و روان به محقق امکان مي دهد تا بتواند در جريان تدوين مسئله تحقيق خود، فرضيه اي مناسب که به طور قطعي با کل پژوهش او در ارتباط خواهد بود، بيان کند. نکته مهم اين است که در جريان انجام تحقيق ، يک محقق صرفا قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن، البته چنانچه در پايان تحقيق نتايج، حاکي از اثبات فرضيه او بود مي تواند آن را به شکل يک بحث علمي مطرح کند. در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسي روابط بين متغيرها مي پردازد.
اين بيان به سه شکل صورت مي گيرد:
§ بررسي رابطه علت و معلولي بين دو يا چند متغير
§ بررسي همبستگي و شدت آن بين دو يا چند متغير
§ بررسي و مقايسه ميزان تفاوت تاثير دو يا چند متغير بر يک يا چند متغير
محقق براي تهيه فرضيه مناسب تحقيق عمدتا از منابع علمي در اختيار خود کمک خواهد گرفت. يافته هاي علمي قبلي که در زمينه موضوع تحقيق انجام گرفته است يکي از منابع اصلي براي تهيه فرضيه است. همچنين تجربيات شخصي فرد محقق مي تواند نقش مهمي را در اين زمينه ايفا نمايد. گاهي اوقات فرضيه هائي مبتني بر خيال و با مطالب غير علمي، الهامات و پيشنهادات غير عادي هم مطرح مي شود که در برخي موارد به نتايج خوبي نيز نائل گرديده است.
بيان يک فرضيه ممکن است به شکلي مثبت انجام شود که در آن رابطه بين دو يا چند متغير يا تفاوت بين آنها بصورت احتمالي وبه شکل خبري مثبت بيان مي شود. گاهي در فرضيه منکر وجود رابطه بين متغيرها شده و آنرا به شکل جمله خبري منفي بيان مي کنند. ممکن است در فرضيه موضوع به شکل ضمني مطرح شود.
ويژگيهاي فرضيه
§ روش، معين و مشخص
§ داشتن حدود مشخص،کوتاه و مختصر
§ داشتن قابليت اندازه گيري
§ قابل فهم بودن (تعريف مناسب و خوب)
§ بيان بر اساس تئوري ها و نظريه هاي موجود
مرتبط بودن با عنوان تحقيق
در” فرضيه تحقيق ” پيش بيني و جهت گيري محقق نشان داده مي شود. نکته دوم آنکه ” فرضيه تحقيق ” را به دوگونه مي توان نوشت:
۱٫ فرضيه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بيان مي کند.
۲٫ فرضيه يک دامنه : که جهت گيري محقق را در نوع تفاوت بيان مي کند.
نکات: مطالعات تحليلي و تجربي به طور اصولي نيازمند به داشتن فرضيه هستند و اين يک الزام منطقي است ليکن در مطالعاتي که صرفا به صورت توصيفي انجام مي شوند نيازي بداشتن فرضيه نيست بلکه در اين گونه موارد از سوالات مهم براي تدوين آنچه بايد مورد اندازه گيري قرار گيرد استفاده مي کنيم.
فرضيه و سوالات مهم عمدتا از اهداف تحقيق حاصل مي شود.
انواع فرضيه:
۱- فرضيه تحقيق (H1)
۲- فرضيه صفر (H0)
منظور از فرضيه تحقيق، فرضيه اي است که در آن به بيان تفاوت بين متغيرها (رابطه) پرداخته مي شود، ولي فرضيه صفر بيان گر عدم وجود رابطه بين متغير ها است.
نقش فرضيه
۱- مطالعه منابع و ادبيات مربوط به موضوع تحقيق جهت دار مي شود و از مطالعه منابعي که ربطي به تحقيق ندارند جلوگيري به عمل مي آيد. يعني به تحقيق جهت مي دهد و موضوع را در جهت مشخصي هدايت مي کند
۲- محقق را نسبت به جنبه هاي موقتي و معني دار مسئله تحقيق حساس تر مي کند.
۳- فرضيه کمک مي کند تا محقق مسئله تحقيق را بهتر درک کرده و روش هاي جمع آوري اطلاعات را بهتر تعيين کند.
۴- فرضيه چهار چوب مشخصي براي تفسير اطلاعات فراهم کرده و نتيجه گيري از آن را ارائه مي دهد
